Администрацијата на Европската комисија (ЕК) во кратки интервали почнува да произведува предлози за решавање на се поголемите енергетски проблеми во Европа. Откако вчера се објавиви информацијата за тоа како ЕК бара овластување да прогласи вонредна состојба за да им диктира на земјите членки неопходните мерки за одржување на енергетската безбедност, што наиде на жестоки критики од бизнис заедницата, денеска Фајненшл Тајмс веќе известува за тоа како Комисијата сака да наметне ограничувања на големопродажните цени на гасот со цел да се запре зголемувањето на енергетските проблеми и да се забави инфлацијата во еден потег.
Овој креативен предлог на европската бирократија доаѓа два дена откако режимот на Владимир Путин целосно ја прекина испораката на природен гас преку Северен тек 1 и отворено објави дека новото отворање на гасоводот следи по укинувањето на европските санкции наметнати на Русија поради нејзината инвазија на Украина. Ситуацијата е многу невообичаена; Русија ја прекинува испораката на гас, а ЕК предлага да се постави лимит на цената за тој гас, што можеби воопшто не постои.
Дел од политиката на европските носители на одлуки почнува да наликува на онаа „Што сакаше бебето, бебето сонуваше“, што пак изгледа застрашувачко поради целокупната сложеност на економските, безбедносните, политичките и социјалните проблеми со кои може да се соочи ЕУ доколку не обезбеди минимални нивоа на снабдување со енергија во текот на зимата, со што ќе се обезбеди одржување на стопанските активности, како и затоплување на домовите на граѓаните.
Што воопшто планира ЕК да постигне со ограничување на големопродажната цена на рускиот гас, што на англиски звучи многу професионално („emergency wholesale price cap!“), но во пракса изгледа малку „смешно“.
Според Фајненшл Тајмс, дел од планот е да се ограничи максималниот износ за плаќање за увоз на гас од Русија. Вториот дел од планот е да се воведат лимити кои ќе се разликуваат по земја-членка во зависност од нивниот т.н енергетски микс (видови извори на енергија во вкупниот излез на енергија). Дополнително, на ниво на ЕУ се разговара и за оданочувањето на екстра добивката што ја остваруваат енергетските компании поради надуените цени на енергијата, а одредени членки, како Германија, веќе се одлучија на тој чекор за да им помогнат на ранливите групи потрошувачи. Се зборува и за намалување на побарувачката на струја, како и за помош за компаниите кои дистрибуираат струја. Има цел сет на предлози на маса, а некои од тие предлози изгледаат како плодови на нечија фантазија кои немаат никаква врска со реалниот живот.
Претседателката на ЕК, Урсула фон дер Лајен, предупреди дека Путин ја користи енергијата како оружје и рече „Тој ќе пропадне, Европа ќе победи“. Тој крик на Фон дер Лајен звучи многу убаво, но не е јасно како ЕУ ќе победи ако наметне ограничувања на цените за извор на енергија што е дефицитарен. Дер Лајен планира да го уништи Путин со сила на волјата?
Во основа, идејата да се ограничи цената за страната со која сте во некаков воен конфликт изгледа бизарна, особено затоа што нејзиниот тајминг е поврзан со руската суспензија на испораките. Кој, на пример, гарантира дека во случај на поставување „највисока европска цена“ за рускиот гас, руските извозни компании нема да ги активираат клаузулите за „виша сила“ во договорот, што само ќе ја зголеми геополитичката тензија и евентуално ќе доведе до дополнително зголемена цена. Наместо тоа, се чини дека преку приказната за ограничување на цените на бензинот, ЕК е фокусирана на администрирање на цените за земјите-членки. Според ФТ, членките на ЕУ би биле поделени на „црвени“ и „зелени“ зони, во зависност од тоа кои членки се најмногу/најмалку енергетски загрозени поради енергетските проблеми.
По таа поделба, цените би биле ограничени во „црвените“ зони, додека би можеле да останат „доволно високи“ во зелените. Ниту ова решение не изгледа помалку чудно од ограничување на највисоката можна европска цена за рускиот гас, која можеби воопшто не постои. Зошто земјите кои се помалку енергетски загрозени во „зелените“ зони да плаќаат повеќе од оние во „црвените“? Кој од лидерите на „зелените“ земји може да им го објасни ова на своите граѓани и компании?
Некои европски лидери, како францускиот претседател Емануел Макрон, ја поддржуваат идејата за заедничко европско снабдување со гас, како и план за ограничување на цената, но тој не објасни како ќе функционира тој механизам. Дури е тешко да се дешифрира што точно ќе значат пораките на државниците од највлијателните членки на ЕУ за поединечни членки. Макрон рече: „Ние поддржуваме механизам за придонес кој ќе ги таргетира енергетските оператори, оние чии производствени трошоци се многу пониски од пазарните цени“. Со оглед на тоа што оваа реченица ќе биде тешко да се објасни, ја пренесуваме во целост: „Ние поддржуваме механизам за придонес кој би бил насочен кон енергетските оператори, оние чии производствени трошоци се далеку пониски од продажната цена на пазарите.“ Овде Макрон ја даде изјавата по разговорот со канцеларот Шолц. Дали станува збор за воведување на некакво енергетско изедначување на ниво на ЕУ, односно, поедноставно кажано, дали тоа значи дека туѓите енергетски трошоци ќе ги плати некој друг?
Шизофренична ситуација
Во август просечната цена на енергијата за домашните потрошувачи во најголемите европски земји била за 67 отсто повисока од претходната година, додека струјата поскапела за 114 отсто. Владите на државите гледаат дека можеби ниту вкупната програма за помош на ниво на ЕУ од 379 милијарди евра нема да биде доволна, па затоа се обидуваат да „измислат“ механизам што ќе им овозможи да ја контролираат големопродажната цена на гасот. Се чини дека бирократите на ЕУ ја следеле идејата на членките на земјите од Г7 кои се согласиле да ја ограничат цената на руската нафта на 40-60 долари, што е исто така експеримент кој никогаш никаде не бил спроведен.
Не е јасно зошто Русија, на пример, би ја продавала својата нафта по цена од 50 долари за барел, ако цената на нафтата со потекло од Саудиска Арабија моментално е над 90 долари за барел. На пример, Холандија се соочува со тројно повисоки цени на бензинот, а Велика Британија (која се бореше за Брегзит) има зголемување на цената на струјата за 178 отсто, па затоа сега повикува на солидарност на ЕУ. Ситуацијата станува шизофрена, особено што сите големи земји-членки веќе презедоа голем број чекори со субвенции и делумно ограничување на цените на пазарот, а практично по пандемијата повторно гледаме еден вид натпревар меѓу политичарите во ширењето на државниот интервенционизам како решение на најголемите проблеми.
Треба да се додаде дека се уште пристигнуваат коментари од деловната и професионалната заедница за идејата на ЕК да се стекне со право да прогласи вонредна состојба и да командува со компаниите во снабдувањето, производството и испораката на производи со цел да се одржи безбедност на синџирите на снабдување. Ројтерс на тој начин пренесува информации за загриженоста на група членки на ЕУ кои во основа велат дека ЕК се обидува да ги преземе извршните овластувања слични на оние што се гледаат во кинескиот државен капитализам. Но, Комисијата инсистира дека нивниот предлог може да овозможи брза и ефикасна реорганизација на синџирите на снабдување и укинување на понудата во случај на кризни настани. Казните за оние кои се спротивставиле на диктатите на Комисијата би биле драконски. За големите компании, на пример, казната од 300.000 евра за обезбедување или задржување (чувствителни) деловни информации не би била толку загрижувачка како казна од 1,5 отсто од дневниот промет за одбивање да се изврши производство/испорака според диктатот на Комисијата.
Некои економски експерти предупредуваат на фактот дека ЕК бара воени овластувања во ситуација кога ЕУ е во сериозен геополитички конфликт со Русија, иако официјално не е во војна.
Угледниот економист Даниел Лакал, на пример, ги коментираше креативните предлози на бирократите на ЕУ со зборовите: „Бидете исплашени, многу исплашени“.
