Руска агресија врз Украина, нерамномерно закрепнување од пандемијата, суша на поголемиот дел од континентот, висока инфлација – тоа се фактори кои носат со себе огромни неизвесности во однос на економската иднина на Европа. Националните влади брзаат да им помогнат на најранливите, а како резултат на целата оваа нервозна конфузија, постои општ консензус: доаѓа рецесија, пишува The Economist.
Колку ќе биде болен падот зависи од тоа како ќе се апсорбира овој енергетски шок и како ќе реагираат креаторите на политиката на него. Неделава цените на енергијата достигнаа некогаш незамисливи височини – повеќе од 290 евра за мегават час за референтната вредност на гасот што треба да се испорача во четвртиот квартал од годинава. Инаку, вообичаената цена пред пандемијата беше околу 30 евра. Со оглед на тоа што гасот е маргинално гориво на европскиот пазар на електрична енергија, тој ја одредува и пошироката цена на струјата.
Европската економија влезе во криза во релативно силна позиција. Пазарот на трудот е сè уште релативно здрав, а невработеноста се движи околу 6,6 проценти. Растот на платите најверојатно ќе се забрза во наредните месеци. Инфлациските очекувања донекаде стивнаа, а потрошувачката не падна толку многу.
Европските економии се во слободен пад
Сепак, работите ќе изгледаат значително помрачни за неколку месеци поради три причини. Прво, индустријата е под притисок. Во пролетта, лидерите на најголемите европски производители тврдеа дека пребрзото прекинување на снабдувањето со руски гас, исто така, ќе доведе до економска криза за целиот континент. Сепак, и покрај високите цени, индустриското производство останува на претходните нивоа. Причината е оваа: „Станува збор за заостанати работи од минатото“, објаснува Михаел Хутер од Германскиот економски институт.
Тие заостанати работи, се разбира, нема да траат вечно, а некои показатели за блиска иднина се прилично мрачни. Следува пад што ќе го одрази слабеењето на глобалната, а особено на кинеската економија. Како што забележува Робин Брукс од Институтот за меѓународни финансии, ваквиот пад може да означи пресвртница во деловниот циклус.
Индустриите источно од Рајна ќе бидат најпогодени. Нездравото потпирање на Германија од кинески клиенти значи пад на побарувачката за нови стоки низ синџирот на снабдување. Италијанската индустрија, исто така, се чини дека е во слободен пад. Полска и Чешка, и двете надвор од еврозоната, се исто така исклучително ранливи. Исклучок е Унгарија, каде што производството се шири со здраво темпо, благодарение, меѓу другото, на бумот на електричните возила и долгорочните договори за енергија.
Друга причина за загриженост е тоа што услужниот сектор ќе ја превземе борбата на распаднатите европски економии на свои раменици. Сезоната во Франција и на југот на Европа беше навистина силна, туристите многу ги искористија заштедите за време на пандемијата, туризмот дополнително се зголеми во текот на летото. Но, расположението паѓа бидејќи потрошувачите веќе ги стегаат ремените како подготовка за долга, студена зима. Услугите веројатно ќе стагнираат во наредните месеци, при што недвижностите и транспортот се соочуваат со особено сериозни тешкотии.
Еврото во паритет со доларот за прв пат по две децении
На крајот, Европа речиси сигурно ќе доживее енергетски шок што ќе се совпадне со зголемувањето на каматните стапки. Европската централна банка, заедно со многу светски централни банки, сериозно го потцени растот на цените, па сега е решена да ја врати годишната инфлација на околу 2 отсто, по алармантните 9,1 отсто забележани во август. Според тоа, економистите очекуваат дека банката ќе се обиде да го зголеми својот капацитет преку зголемување на каматните стапки во борбата против инфлацијата. Очекувано, приносите на европските краткорочни и долгорочни обврзници пораснаа во изминатиот месец. И покрај тоа, еврото продолжи да паѓа, паѓајќи на паритет со доларот за прв пат по две децении. Тоа е уште една грижа за креаторите на политиката на континентот – послабата валута ја поттикнува инфлацијата со поскап увоз, погодувајќи ги реалните приходи, а со тоа и потрошувачката.
Сето ова гарантира дека европската економија сигурно ќе влезе во рецесија, предводена од Германија, Италија и Централна и Источна Европа. Аналитичарите на банката JPMorgan Chase очекуваат годишни стапки на раст од минус 2 отсто во четвртиот квартал од оваа година, минус 2,5 отсто за Франција и Германија и минус 3 отсто за Италија. Италијанските проблеми и високите долгови би можеле потенцијално да предизвикаат нервоза на европските пазари на обврзници. Европските политичари потрошија многу време размислувајќи како да одговорат на скокот на цените на енергијата. Наскоро ги очекува криза од неизмерно пошироки размери.
